«آرمان‌شهر»

...گویند قافله‌ای در راه است... (شهید آوینی)

«آرمان‌شهر»

...گویند قافله‌ای در راه است... (شهید آوینی)

بسم ربّ الشّهداء و الصّدیقین

کربلا، ما را نیز در خیل کربلاییان بپذیر. ما می‌آییم تا بر خاک تو بوسه زنیم و آن‌گاه روانه‌ی دیار قدس شویم. (شهید آوینی)

تبلیغات

Blog.ir بلاگ، رسانه متخصصین و اهل قلم، استفاده آسان از امکانات وبلاگ نویسی حرفه‌ای، در محیطی نوین، امن و پایدار bayanbox.ir صندوق بیان - تجربه‌ای متفاوت در نشر و نگهداری فایل‌ها، ۳ گیگا بایت فضای پیشرفته رایگان Bayan.ir - بیان، پیشرو در فناوری‌های فضای مجازی ایران

آخرین نظرات

۹ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «تمدن» ثبت شده است

.

به نظر می‌رسد از سخن گهربار امام علی(سلام الله علیه) به طور ضمنی می‌توان مسئله‌ی کارکرد و جذابیت علمی و عوامل و موانع آن را استنباط نمود:

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): عَشَرَةٌ یُفَتِّنُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ غَیْرَهُمْ ذُو الْعِلْمِ الْقَلِیلِ یَتَکَلَّفُ أَنْ یُعَلِّمَ النَّاسَ کَثِیراً وَ الرَّجُلُ الْحَلِیمُ ذُو الْعِلْمِ الْکَثِیرِ لَیْسَ بِذِی فِطْنَةٍ وَ الَّذِی یَطْلُبُ مَا لَا یُدْرِکُ وَ لَا یَنْبَغِی لَهُ وَ الْکَادُّ غَیْرُ الْمُتَّئِدِ وَ الْمُتَّئِدُ الَّذِی لَیْسَ لَهُ مَعَ تُؤَدَتِهِ عِلْمٌ وَ عَالِمٌ غَیْرُ مُرِیدٍ لِلصَّلَاحِ وَ مُرِیدٌ لِلصَّلَاحِ وَ لَیْسَ بِعَالِمٍ وَ الْعَالِمُ یُحِبُّ الدُّنْیَا وَ الرَّحِیمُ بِالنَّاسِ یَبْخَلُ بِمَا عِنْدَهُ وَ طَالِبُ الْعِلْمِ یُجَادِلُ فِیهِ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ فَإِذَا عَلَّمَهُ لَمْ یَقْبَلْ مِنْهُ. (منبع: الخصال)

ده نفر هستند که خودشان و دیگران را به فتنه می‌اندازند.
۱. کسی که علم کمی دارد اما با سختی می‌خواهد به دیگران علم زیاد بیاموزد.
۲. و مرد بردبار و صبوری که علم زیادی دارد اما فطانت و زیرکی ندارد.
3. و کسی که طلب می‌کند آنچه را درک نمی‌کند و شایسته‌ی آن نیست.
۴. و فرد کوشایی که در کار، تأنی ندارد و عجول است.
۵. و کسی که کاری را با تأنی و آرامی انجام می‌دهد ولی همراه این تأخیر در کار، علمی ندارد.
۶. و عالمی که اراده شایسته شدن ندارد (امر شایسته را نمی‌خواهد.)
۷. و‌ کسی که اراده شایسته شدن دارد (خواستار امر شایسته است) اما عالم نیست.
۸. و عالمی که دنیا را دوست دارد.
۹. و کسی که با مردم مهربان است در حالی که از آنچه نزد اوست بخل می ورزد.
۱۰. و طالب علمی که با شخص عالم تر از خود بحث می کند و هنگامی که آن شخص چیزی به او می‌آموزد از او قبول نمی‌کند.


بعد نوشت:

ماجرای شیعه شدن جمعی از مردم الجزایر در یادبود شهید سلیمانی + فیلم

این مطلب به دو بخش تقسیم شد و بخشی از آن نیز به قسمت دوم منتقل شد.

‌ ‌

در ضرورت تنظیم یا تزیین روش، بهتر دیدم چند لینک و مصداق ذکر کنم، إن شاء الله در فرصتی دیگر مطلبی پیرامون چگونگی تنظیم روش به صورت منسجم‌تر ارائه خواهد شد:

اینجا پستی در مورد خطر ماتریالیسم در علم بخوانید؛ نکته سنجی نویسنده این وبلاگ از آن جهت که متن شهید آوینی در حاشیه‌نوشت پست قبل را مرور کرده بودم، بسیار قابل توجه بود.(1)

The Danger of the Cult of Materialism

The reader may ask, why am I so harsh on Demis Hassabis? The answer is that Hassabis and almost everyone else in the AI community are materialists. That is, they believe and teach others to believe in all sorts of pseudoscientific dogmas that support their core doctrine that God does not exist. For examples, they believe that matter is all there is, that the universe created itself, that life emerged out of dirt all by itself, that they can gain immortality by transferring the contents of their brains to a computer and that computers can achieve consciousness by some unexplainable magic called emergence.
In my opinion, materialists are not just crackpots and pseudoscientists. They are a formidable danger to humanity in this impending age of artificial general intelligence. Their ultimate goal is to eradicate traditional religions by force, if necessary. Materialism is now a full blown machine-worshipping cult whose members preach that intelligent machines should be treated as sentient beings and be given legal rights similar to human rights. If a significant percentage of mankind begins to worship machines as conscious agents or saviors, we are doomed. What I am saying is that materialism is just as evil and dangerous as the other religions of the world, and possibly even more so.

Mark Cuban says studying philosophy may soon be worth more than computer science

اینجا مطلبی در مورد اهمیت اقتصادی فلسفه! بخوانید (حداقل از دید یک سرمایه دار) البته قبل تر در نشریه «گفتمان الگو» مصاحبه ای با عنوان «فلسفه هم ابزاری و اقتصادی شده است» خوانده بودم و (صرف نظر از درست یا غلط بودن) به نظر می‌رسد این روند در آینده کاملا قابل درک خواهد بود.*

در ادامه مطلبی در مورد رسالت فلسفه آمده است. (2)

دانشمندان در علوم مختلف منتظر فلاسفه نمی‌مانند

گاهی در کلاس های درسم تعبیر میکنم مساله فلسفه مساله وحدت و کثرت است و این فلسفه است که با کشف بنیاد و منطق حوادث، وحدت پیشینی رتبی آنها را توضیح میدهد. این مطلب در سنت اسلامی هم صادق است و مثلا ملاصدرا هم با زمانه خودش مواجهه پیدا کرده و انسدادها و تحولاتی که در آن دوره پیدا شده را، در ساحت فلسفی مورد بررسی قرار می‌دهد.به عبارت دیگر فلاسفه کثراتی که در عالم هستی بروز پیدا می‌کند، وحدت بنیادین آن را در دستگاه عقلانی خود گزارش می‌کنند، این گزارش اتفاقی را رقم می‌زند و تحولات و تکثرات گوناگونی که در ابعاد مختلف در دروه فیلسوف اتفاق می‌افتد را صورت‌بندی می‌کند که وحدتی پیدا می‌کند، دیگر وقتی انسان با جریان‌ها و تحولات زمانه مواجه می‌شود، اینها را جزایر جدا نمی‌بیند، فیلسوف به ما کمک می‌کند و آگاهی می‌دهد که درست است که یک نفر در سنت علمی خود یک مهندس، تاجر، نقاش و یا سیاست‌مدار و … است. اما می‌بینیم که اینها اضلاع گوناگون یک وحدتی هستند، وحدت پیشینی و بنیادین، این آگاهی بخشی موجب می‌شود که ما موقعیت خودمان را در زمانه بفهمیم، وقتی که موقعیت خودمان را در زمانه فهمیدیم این آگاهی موجب می‌شود که حرکت‌های بعدی خودمان را متناسب با زمانه‌ای که داریم، برداریم و خودمان را متناسب با آن تنظیم کنیم، فسلفه ما را آگاه به انسدادها، ظرفیت‌ها و امکان‌ها می‌کند.


پ.ن:

1- مرور مطالب وبلاگ rebelscience باعث شد که در مورد "روش تبیین" خود نویسنده ، دچار سؤال شوم... طبعا تمام مطالب نقل شده از دیگران در این پست به همین صورت که بیان کرده اند، لزوما مورد تأیید نمی‌باشد!

2- با توجه به بحثهای پیشین به نظر میرسد در آینده دانشمندان در علوم مختلف از طریق فلسفه های مضاف نیاز خود را برطرف خواهند کرد گرچه امروز شاید منتظر نمانند.


بعد نوشت:

اگر علاقه مند به مطالعه بیشتر هستید پیشنهاد میکنم در زمینه فلسفه های مضاف، کتاب "تأملاتی در فلسفه‌ی فلسفه اسلامی" اثر استاد یزدان‌پناه را مطالعه کنید.

* لازم به ذکر است که مطلب مصاحبه ی نشریه‌ی گفتمان الگو دلالت بر کاربردی شدن فلسفه نداشته است وعنوان شده است که شاید در غرب نگاهی انتزاعی و ایزوله به فلسفه وجود داشته باشد که ظاهرا دانشگاه‌ها متناسب با استقبال دانشجو تدریس می‌کنند!... در حالی که فلسفه مخصوصا (در قالب فلسفه مضاف) می‌تواند کاربردی باشد (اینجا و اینجا را بخوانید) و رسالت و هویت خودش همچنان پا برجا باشد.

‌ ‌
۱۲ خرداد ۹۷ ، ۱۷:۱۷ موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰ نظر

چندی پیش با یکی از اطرافیان، گفتگوی صمیمانه ای داشتم که با توجه به پستهای پیشین، مناسب دیدم به شکل پخته تر در وبلاگ منتشر کنم...

بحث در رابطه با پیشرفت و الگوی پیشرفت بود و این سؤال قدیمیِ همیشگی که ژاپن چگونه پیشرفته شد و غیره. اگر با آثار شهید آوینی آشنا باشید، حتما خوانده اید که ایشان در یکی از مقالات خود، مؤلفه هایی از فرهنگ کشور ژاپن ذکر میکند و نهایتا نتیجه می‌گیرد که ما نمیتوانیم به روش ژاپنی ها پیشرفته شویم و باید به نحوی دنبال الگوی بومی خودمان بگردیم که مطابق با فرهنگ دیرینه خود ما باشد...

(برای اطلاعات بیشتر مقاله شهید آوینی را از اینجا بخوانید)

اما بعدها در محافل علمی، به سؤال مبنایی تر برخوردم که اساسا مطلوبیت روشمندی بر چه چیز استوار است و آیا «روش» بما هو روش!! لازم و دستیافتنی است ؟

این سؤال وقتی جدی تر نمایان میشود که در مواجهه با غرب به این نکته بر خورد میکنیم که برخی فیلسوفان علم، کتب و آثار علیه "روش علمی" منتشر کرده اند... و ماجرا تازه از اینجا آغاز میشود :

چگونه در نقد روش، سخن بگوییم.... به روش خودمان یا به روش غرب ؟؟ توضیح اینکه یکی از اساتید در محفلی علمی سخنرانی میکرد و به بیت از شعر مولوی ارجاع داد با این مضامین «آنچه در وهم ناید آن شوم» و این یعنی دست‌کم در گذشته و تاریخ ادبیاتمان حرفهای قابل تأملی وجود دارد که در قالب‌های مرسوم علمی و روش‌های مصطلح نمی‌گنجد.

یا اینکه استاد دینانی نیز در کتاب «پرسش از هستی و هستیِ پرسش» به این موضوع اشاره کرده اند و مشکل اصلی کسانی که همواره به روش التزام دارند را عدم توانایی در تفسیر وحدت و کثرت و در حقیقت ناتوانی از سخن گفتن درباره‌ی «روشِ روش‌ها» عنوان می‌کند...(1)

لذا به نظر میرسد که چه به روشمندی پایبند باشیم و چه پایبند نباشیم، همچنان روش بر تبیین ما حاکم است. و سؤال اینجاست که روش دقیقا به چه معناست ؟

گرچه کمتر از آن هستم که درباره مهمترین مسائل فلسفی نقد یا نظر بدهم، غرض انتشار افق‌ها و یافته هاست.

معنای روش میتواند ناظر به «هدف» و یا «وسیله» باشد:

ناظر به هدف بدین معنی که: روش همان چیزی است که جهت می‌دهد به تبیین علمی در نسبت با هدف.

ناظر به وسیله بدین معناست که: روش چیزی است که وضعیت، شکل، هیئت و نظم تبیین ما را برای رسیدن به هدف مشخص می‌کند.

ایده این تقسیم بندی را از روایتی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام و از آثار علامه محمدتقی جعفری وام گرفته ام که به شرح ذیل است:

امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرمایند:

ذَرِ المَطَامِعَ، وخالِفِ الهَوَى، وزَیِّن العِلْمَ بسَمْتٍ صالِحٍ، نِعْمَ عَوْنُ الدِّینِ الصَّبرُ، لو کانَ الصَّبرُ رجلًا لکان رَجُلًا صالِحاً... (دعائم الإسلام، ج‏2، ص: 534)

همچنین علامه جعفری قریب به این مضمون بیان می‌کنند:

دانشمندان علوم پزشکى و علوم طبیعى باید با طرق و وسایل و ابزار خاصّ خود، به‏ عنوان عوامل ضرورىِ «حیات معقول» که مربوط به ابعاد عینىِ زندگی انسان است فعالیت نمایند. اما نوعى دیگر از علوم که باید با اهمیت حیاتى مورد توجه قرار بگیرند، علوم انسانى است؛ آن‏چه که به‏ عنوان «جهت» می‌‏تواند در علوم انسانى، در اسلام مطرح شود،(2) بهبود اخلاقى و روانىِ انسان‏هاست، نه فقط شناخت نمودها و رفتارهاى انسانى؛ و آن‏چه که اسلام از علوم انسانى می‌خواهد، شناخت نهادهاى متنوع و استعدادهاى گوناگون انسانى است.

لذا «روش» عنصری اساسی در الگوی پیشرفت است و اگر بخواهیم در علم پیشرفت کنیم باید علم و به طور خاص تر معرفت را به روش و هیئت و آرایش شایسته، زینت دهیم... چگونگی این امر خارج از حوصله‌ی این متن است و شاید در آینده بپردازم.


بعد نوشت:

إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَصَّکُمْ بِالْإِسْلَامِ وَ اسْتَخْلَصَکُمْ لَهُ، وَ ذَلِکَ لِأَنَّهُ اسْمُ سَلَامَةٍ وَ جِمَاعُ کَرَامَةٍ، اصْطَفَى اللَّهُ تَعَالَى مَنْهَجَهُ وَ بَیَّنَ حُجَجَهُ مِنْ ظَاهِرِ عِلْمٍ وَ بَاطِنِ حُکْمٍ. لَا تَفْنَى غَرَائِبُهُ وَ لَا تَنْقَضِی عَجَائِبُهُ (خطبه 152 نهج البلاغه)

خداى تعالى شما را به اسلام اختصاص داد و براى اسلام برگزید. زیرا اسلام نشانى از سلامت است و مجموعه کرامت‌ها. خداوند تعالى راه و روش اسلام را برگزید و حجت‌هاى آن را روشن گردانید، از علمى آشکار و حکمتى که پنهان است. شگفتی‌هایش پایان نپذیرد و عجایبش از میان نرود.


پ.ن:

1- لازم به ذکر است که اصل مسئله تببین مبتنی بر وحدت به مثابه الگو یا روش، اختصاص به فلاسفه یا عرفای مسلمان ندارد و افرادی مانند کیچر یا فریدمن درباره الگوی وحدت و تبیین علمی (هرچند ناقص و قابل نقد) سخن گفته اند. اینجا و اینجا را بخوانید.

2- علامه جعفری از "جهت" در علوم انسانی سخن گفتند اما بعید نیست در علوم دیگر از جمله مهندسی بتوان روش را متصف به ویژگی‌های خاص بومی و فرهنگی و غیره کرد... برای اطلاعات بیشتر مصاحبه دکتر یاماکاوا از اینجا و یا کاملتر را از اینجا بخوانید. (ارجاع شهید آوینی به «کامی» (kami) در مقاله راز سرزمین آفتاب و همچنین دکتر یاماکاوا به آن جالب توجه است)


حاشیه نوشت:

پیش‌تر نوشته بودم که شهید آوینی قلب تمدن غرب را نشانه گرفته است و در مقاله راز سرزمین آفتاب به خوبی این کار را انجام داده‌ است؛ آنجا که می‌گوید:

توسعه تکنولوژیک در مقیاس کلی و تاریخی به انسان هایی نیاز دارد که بتوانند از یک نظم انتزاعی که به سوی مطلق شدن میل می کند تبعیت کنند و فردیت خود را در جمعی با غایات مشترک مستحیل سازند. جامعه‌ای چنین، با مدینه حشرات اجتماعی، مورچگان و موریانه‌ها و زنبوران عسل قابل قیاس است و بر این قیاس، داعیه‌ی فردگرایی در غرب تزویری بیش نیست. فردیتِ انسان در تمدن غرب، فردیتِ حقیقی نیست؛ فردیت او فردیت مورچه‌ای است که رشته‌ی جبر غرایز خویش را بر گردن دارد و از این روی، خود می‌انگارد که آزاد و مختار است، حال آن‌که جبرِ صورتِ همان سپهری را یافته است که او در آن می‌زید. فردیتِ آن کس که مجبور است فردیت حقیقی نیست چرا که حقیقت فردیت در اختیارِ کامل، فعلیت می‌یابد... .

‌ ‌
۰۳ خرداد ۹۷ ، ۱۷:۲۴ موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰ نظر

با مطالعه کتاب «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی»، پاسخ بسیاری از مسائل و دغدغه هایی را که انگیزه مطالب و پست های قبلی بود، یافتم لذا در ادامه مباحث علم دینی و تکنولوژی و دانشگاه اسلامی، مطالعه آن را پیشنهاد میکنم.

این اثر آیت الله جوادی آملی و همچنین مستند 6 قسمتی که بیانگر سیره علمی و عملی ایشان است از لینکهای ذیل قابل دسترسی است:

دانلود کتاب

لینک دانلود مستند

لینک اول برای دانلود مستند

لینک دوم برای دانلود مستند

از باب نمونه در بخش سوم مستند، حجت الاسلام واعظی منظور از عقل را از نظر آیت الله جوادی آملی بدین گونه تبیین می‌کنند:

اولا ایشان عقلی که می‌گوید، این عقل را با عرض عریضش در نظر می‌گیرد، یک طیف در نظر می‌گیرد، نه خصوص عقل تجریدی فلسفی و برهانی فلسفی، عقل که ایشان می‌گوید، اعم از عقل تجربی، عقل نیمه تجریدی یا عقل ریاضی و عقل فلسفی و عقل ناب عرفانی؛ یعنی ایشان وقتی می‌گوید عقل حجت است، عقل را به عرض عریضش می‌گوید حجت است نه خصوص عقل برهانی، لهذا طبق مبانی ایشان، حتی عقل تجربی که در علوم و فنون و تجربی متعارف، فیزیک و شیمی و اینها رواج دارد، حتی این عقل را ایشان حجت می‌داند

...

یافته های علمی، مادامی که این یافته‌ها ابطال نشدند و بی اعتباری شان اثبات نشده، تو فضای خودشان و فضای کاربری آنان در حوزه های انسانی حجت است یعنی چه؟ یعنی مثلا اگر کسی فرزندش بیمای سختی گرفت و اطباء بر اساس همان دانش تجربی خودشان تجویزهایی کردند و داروسازها و داروشناس‌ها بر اساس علوم تجربی خودشان توصیه‌هایی داشتند به لحاظ درمانی و از لحاظ دارویی، هیچکس نمی‌تواند بگوید که خب اینها که برهانی نیست، اینها که قطعی نیست، اینها تجربی است و تجربی هم خب ابطال پذیر است ممکنه 10 سال دیگه 100 سال دیگه 50 سال دیگه بعضی از این یافته‌های پزشکی و یافته‌های داروشناسانه و یافته‌های دیگر علوم تجربی ممکن است ابطال بشود، پس من به اینها بی‌اعتنا باشم ایشان می‌فرماید که اینها حجت است، حجت شرعی است، یعنی اگر کسی بی‌اعتنایی کرد به این توصیه‌ها و بی‌اعتنایی کرد به دانش روز و فرزندش مثلا مشکلی پیدا کرد این قیامت مسئول است و پاسخگو باید باشد حجت شرعی بر او تمام می‌شود.

...

یک هواپیمایی می‌خواهید بسازید ولی بگویید من به این دانش فیزیک و ریاضی روز بی اعتنا هستم به خاطر اینکه اینها معلوم نیست که شاید بعدا ابطال شود ایشان می‌گویند که شما مسئولیت شرعی دارید (بر) شما عقل تجربی حجت است، حتی حجت شرعی است، همچین نگاهی ایشان به علم دارد

در بخشی از همین مستند، آیت الله جوادی آملی، بیان می‌کنند که:

ما درحوزه می‌گوییم خدا چنین گفت، خدا چنین گفت، خدا چنین گفت؛ شما در دانشگاه می‌گویید خدا چنین کرد، خدا چنین کرد، خدا چنین کرد؛ کار شما اگر دینی‌تر از کار ما نباشد، کمتر نیست، منتها آن مسئله فلسفی بنیادی را باید دقت کنید و آن این است که آیا ما علم دینی داریم یا نه؟ این مسئله که آیا علمِ دینی هست یا نیست؟ این هستی شناسی است دیگر، این را هیچ -یعنی هیچ- هیچ علمی جواب نمی‌دهد مگر فلسفه. چون آن کوه بلندی که شمش طلا تولید می‌کند، فلسفه است، بعد انگشتر سازی و النگو سازی و گوشواره‌سازی را علوم دیگر باید بروند، زمین را زمین‌شناس میداند، بدن را طبیب می‌داند، دام شناسی را کشاورزی را سپهرشناسی را نجوم را، اینها انگشترها و النگوهای علومند اما در جهان چه هست این شمش طلاست، فقط فقط انگار فلسفه است، علوم دیگر آن قد و قواره را ندارند که درباره کل جهان بحث کنند، آیا علم دینی در جهان هست یا نیست، این را فلسفه باید جواب بدهد.


پ.ن:

جهت آشنایی با فلسفه اسلامی و همچنین یافتن مصادیق برای تشبیه مورد استفاده آیت الله جوادی آملی پیشنهاد میکنم به خبرنامه حکمت اسلامی مراجعه نمایید. مثلا در شماره 13 درباره زمان در فیزیک و فلسفه و در شماره 40 درباره انرژی در فیزیک و فلسفه مطالب جالب توجهی دارد.


حاشیه نوشت:

لینک دعوت برای تدریس فلسفه اسلامی و پزشکی در دانشگاه منچستر نیز جالب توجه است. بحثهایی راجع به فعالیتهای دانشگاه جامعة المصطفی در زمینه "معنا درمانی" از حجت الاسلام داوود نژاد شنیده بودم که یحتمل این دو مورد از سنخ یکدیگرند.

‌ ‌
۳۰ مرداد ۹۵ ، ۰۶:۵۵ موافقین ۰ مخالفین ۱ ۱ نظر

مطلب ذیل رو از اپلیکیشن مؤلفه های غرب مدرن، آوردم. از اینجا میتونید دانلود و مطالعه نمایید.

5) تکنولوژی:
 لذت طلبی و رفاه زدگی بشر مدرن، نیازمند تسریع و تنوع راه‌های لذت طلبی بود. تکنولوژی به عنوان تجسم این تفکر، نمایانگر نسبت سلطه جویانه ی بشر مدرن در برابر هستی است که در این نسبت، بشر خود راسرور و مالک طبیعت می‌انگارد. از این پس دیگر هدف علم شناخت طبیعت نبود، بلکه به سود این زیاده طلبی مدرن در پی تسخیر طبیعت بود. جرقه‌های تحولات اولیه در صنایع نساجی، آهن و زغال سنگ زده شد. در کنار آن ورود قوه‌ی بخار برای راه اندازی کارخانجات و ایجاد شهرهای بزرگ در کنار آن‌ها و ساخت جاده‌ها و سرمایه گذاری‌های پولی و مالی، همگی زمینه‌ی انقلای صنعتی غرب در قرن هجدهم را فراهم کرد. بشر افزون خواه غربی در پی تسخیر همه‌ی مواهب طبیعی خود را گم کرده بود. اگرچه در ابتدا بشرمدرن برای استیلا و آقایی جهان، به تولید تکنولوژی دست زد ولی چه زود زمانی فرا رسیدکه خود او مسخرتکنیک شد، چنانکه لحظه ای بدون آن امکان حیات ندارد. امروزه بشر مجبور به همراهی تکنیک است و در سیطره‌ی آن زندانی شده است. دیگر باید ازولایت و شریعت تکنولوژی سخن گفت. به بیان شهید آوینی در"رستاخیز جان":
درآغاز قرن بیستم بشرعلم و تکنولوژی را تقدیس می‌کرد و بهشت گمشده‌ی خویش را در آن می‌جست و امروزهاگرچه دیگر این گوساله‌ی سامری را پرستش نمی کندو حتی اشتیاق خود را برای سفری دیگر به کره‌ی ماه از دست داده است، امااز آنجا که وابستگی حیات تمدن به این نظام سیستماتیک گسترده ایکه موجودیت و رشد و توسعه ای منتزع از اراده‌ی بشر یافته تا آنجاست که حتی لحظه ای انقطاع به نابودی تمدن بشری منتهی می‌شود؛ امکان سرپیچی از تکنولوژی وجود ندارد. بشر همچون سوارکاری که برای حفظ جان خود را برپشت مرکوب رمیده‌ی لجام گسیخته‌اش نگاه داشته، ناگزیراست که وضع موجود را حفظ کند.

از جهات مختلفی فرهنگ حاکم بر تکنولوژی امروزی، مباین با فرهنگ دینی و اسلامی است:
- راحت طلبی ناشی از تکنولوژی باعث تقویت ابعاد مادی آدمی و تضعیف اراده و عزم روحی انسان می‌شود. برای فهم این مطلب شخصی را تصور کنید که در گوشه ای از خانه‌ی خود برسریر خویش تکیه زده و با انواع تجهیزات کنترلی کارهای خود را انجام می‌دهد. در خواست غذا، حضور در کلاس مجازی، تدریس مجازی، بازی مجازی، بازو بسته کردن در و امثالهم یعنی تنبلی تاریخی نسل جدید و نزول توان جسمی و روحی این نسل دربرابر اندک مشکلات.
- سرعت تولید و ارائه‌ی محصولات مختلف تکنولوژی باعث پرشدن خلوت‌های آدمی و تفکر گریزی او می‌شود. به نحوی که مشاهده می‌کنیم تبلیغات متنوع تکنولوژی، تمام ساعات روزانه‌ی ما را پر می‌کنند. حتی هنگام گذر از خیابان، قرار گرفتن در مترو، بررسی وبلاگ شخصی خود و انواع فعالیت‌های روزانه باتبلیغات وگزافه گویی های ناشی از تکنولوژی روبرو می‌شویم. افزایش بیش ازحد سرعت، انسان‌ها را تبدیل به یک مشت انسان‌های تفکر گریزی می‌کند که مدام در حال دویدن و استرس ناشی از آن هستند. ما به فواید افزایش سرعت رسیدن به مقصد توجه داریم ولی از مضرات آن غافلیم، اینکه شما به جای چند ماه، سه ساعته با تکنولوژی مدرن به مسافرت بروید مفید است؛ ولی اگر به سایر اوقات خود نظری کنیم متوجه می‌شویم که همان زمان‌های اضافی را هم تکنولوژی از ما می‌گیرد.
- استیلا و تسخیر بیش از حد طبیعت موجب زوال بسیاری از منابع خدادای ما شده است. کسی تصرف در طبیعت را انکار نمی‌کند، ولی اولاً نباید این تصرفات، موجبات برهم زدن نظم طبیعی را فراهم کندو ثانیاً نباید افراط در تصرف موجب تمام شدن منابع الهی و اسراف‌های اشرافانه شود. از این جهت شهید آوینی تمدن جدید را تمدن اسراف و تبذیر می‌خواند. دردوره های دیگر، طبیعت به عنوان مادر، مورد توجه بود که البته به نوزادش شیر نیز می‌داد، طبیعت مقدس بود، بهره برداری از طبیعت با محافظت از آن همراه بود، ابزارهای بهره گیری از طبیعت متناسب با نظام کلی طبیعت شاخته شده بود. برای فهم اهمیت موضوع به برخی آمارهایی که شهید آوینی در کتاب ارزشمند "توسعه و مبانی تمدن غرب" آورده‌اند اشاره می‌کنم:
جنگل‌های جهان نیز در معرض خطر نابودی است. یک سوم درختان موجود در جنگل‌های جهان به سال ۱۸۸۲ که در حدود دو میلیارد هکتار جنگل را پوشانیده بود، در سال ۱۹۵۲ بریده و مصرف شد. این جنایت در حق طبیعت و محیط زیست آدمی، پیوسته ادامه یافته و افزایش هم پیدا کرده است: در هر دقیقه، بشر امروز، بیست هکتار جنگل را از میان می‌برد. خمیر لازم برای کاغذ روزنامه‌ی «نیویورک تایمز» در روز یکشنبه که شماره‌یی فوق‌العاده دارد و هشتاد درصد صفحات آن فقط اعلانات است، مستلزم قطع درختان پانزده هکتار از جنگل‌های کانادا است. برای چاپ نسخه‌های عادی این روزنامه در هر روز، کاغذی لازم است که از قطع درختان شش هکتار از جنگل‌های کانادا به دست می‌آید...
در کتاب «تنها یک زمین» می‌خوانیم: هنگامی که به مواد مورد مصرف صنعت توجه می‌کنیم، با این اشکال بزرگ روبه‌رو می‌شویم که معلوم نیست ذخایر این یا آن ماده‌ی مهم، چقدر است و تا چه مدتی بدست آوردنی است. مثلآ ماده‌ی مهمی چون کانه‌ی آهن را در نظر می‌گیریم که فعالیت‌های صنعتی آدمی به مدت سه تا چهار هزار سال بر آن استوار بوده است. از سال ۱۹۵۰ به این طرف مصرف سالانه‌ی آهن چهار برابر شده است، و از این مقدار ۸۵ درصد در کشورهای پیشرفته بوده است. اگر این نرخ افزایش ادامه یابد، بر اساس برآوردهایی که شده است، تا سال ۲۰۰۰، مقدار ۱۷ میلیارد تن از آن مصرف خواهد شد و فقط ۸۸ میلیارد تن دیگر باقی می‌ماند. این محاسبه نشان می‌دهد که کانه‌های آهن در اواسط قرن بیست و یکم به‌کلی تمام خواهند شد.
رنه دومن در کتاب «خیال‌پردازی یا نابودی» نوشته است: تفاوت میان سوخت‌ها و مواد معدنی ما که از درون قشر خاکی کره‌ی زمین بیرون کشیده می‌شوند با تولیدات کشاورزی و دریایی و جنگلی در این است که گروه دوم به‌مدد نیروی بیکران خورشید هر سال تجدید می‌شوند. اگر فرض کنیم که منابع معدنی قابل استفاده پنج بار بیش از آن باشد که تاکنون شناخته شده... و همچنان اگر فرض کنیم که مصرف جهانی با همین نرخ سالهای اخیر افزایش یابد باید بدانیم که همه‌ی ذخیره‌ی طلای ما پس از ۲۹ سال پایان می‌گیرد. در ضمن مصرف صنعتی این فلز را نباید از یاد بریم: مصرفی که لنین آن را دست کم گرفته بود زیرا می‌خواست همه‌ی مستراح‌ها را از طلا مفروش سازد. و به همین سان ما ۴۱ سال دیگر جیوه، ۴۲۱ سال نقره، ۴۸ سال مس، ۴۹ سال گاز طبیعی، ۵۰ سال نفت و روی، ۵۵ سال آلومینیوم، ۶۱ سال قلع، ۶۴ سال سرب و غیره خواهیم داشت. تنها زغال (۱۵۰ سال)، آهن (۱۷۳ سال) و کوبالت و کرم‌ می‌توانند از یک سده تجاوز کنند، اما هرگز به دو سده نمی‌رسند.
همین نویسنده در جایی دیگر می‌گوید: در پیش‌بینی‌های سازمان خوار و بار کشاورزی، اگر به سال ۱۹۶۷ آبیاری با ۱۴۰۰ میلیارد متر مکعب ۷۰% آب مصرفی جهان را جذب می‌کند به سال ۲۰۰۰ که مصرف دو برابر خواهد شد تنها ۵۱% را خواهد گرفت زیرا شهرها، صنایع و معادن مصرفشان را با سرعت بیشتری افزایش می‌دهند. با آهنگ کنونی پیش از سال ۲۰۵۰، بشر دچار کمبود آب خواهد شد ولو اینکه از اسراف و تبذیرهایی که گاه در زمینه‌ی آبیاری فوق‌العاده زیاد است، جلوگیری شود...
در کتاب ارزشمند «کوچک زیباست» جدولی ذکر شده که نشان‌دهنده‌ی درصد مصرف ایالات متحده به کل مصرف جهان است. بر طبق این جدول آمریکا ۴۲% کوبالت، ۶۳% گاز طبیعی، ۳۱% گروه پلاتین، ۳۳% مس، ۴۰% مولیبدنیوم، ۳۳% نفت و ۳۸% نیکل جهان را مصرف می‌کند و تنها در یک یا دو قلم فوق تولید ایالات متحده خودکفایی دارد. نتیجه‌ای که در پایان این جدول ذکر شده، بسیار دردآور است: با توجه به میزان مصرف کنونی منابع و افزایش پیش‌بینی شده‌ی نرخ‌های مصرفی در آینده، اکثریت بزرگ منابع مهم و تجدید ناشدنی جهان حداکثر تا ۱۰۰ سال آینده دوام خواهد داشت.
شوماخر می‌پرسد: یک نظام صنعتی که چهل درصد از منابع اصلی جهان را برای تأمین نیازمندی‌های جمعیتی کمتر از شش درصد جمعیت جهان مصرف می‌کند، تنها در صورتی می‌تواند کارآمد خوانده شود که‌ در زمینه‌ی تأمین سعادت، رفاه، فرهنگ، صلح و آرامش، و هماهنگی به توفیق‌های عظیمی نائل آمده باشد. تصور نمی‌کنم تأکید بر این واقعیت ضروری باشد که نظام آمریکایی از نیل به چنین توفیق‌هایی ناتوان بوده...

- تکنولوژی ضررات جانبی دیگری هم به وجود آورده است که نیازی به تفصیل آن‌ها نبوده و اجمالاً اشاره می‌کنم. مثلاً اساس تشکیلات کارخانجات تکنولوژیک منجر به لایه ای شدن مدیریت‌ها و ایجاد بروکراسی قطور کنونی می‌شود. این که انسان‌ها به جای ارتباط با یکدیگر با ابزار آلات ماشینی سرو کار داشته باشند، موجب رکود روحی و نزول عاطفی می‌شود. دفن شدن احساس خلاقیت آدمی در پرتو سازندگی ماشینی از عواقب دیگر تکنیک است. شهید آوینی در "انفطار صورت" می‌گوید:
کارخانه به همه‌ی وجود کارگر به مثابه‌ی انسان احتیاج ندارد؛ قسمتی از بدن او - دست، پا و یاچشمش-برای آنکه خط تولید از جریان نیفتدکافی است. یعنی آنچه به محصولات کارخانه ای شکل و صورت می بخشد خلاقیت صنعتگر نیست، حال آنکه یک کوزه گر هنگامی که می‌کوشد"صورت" کوزه‌اش را از روح خود بیرون بکشد و به اتحاد فطری‌اش با عالم وجود جواب بگوید، کارش فی نفسه هنری است. چرا که او با تمام وجودش به مثابه‌ی انسان در کار خلاقیت است. صورت بخشیدن (صورتگری) تولید به مفهوم مصطلح آن نیست، خلاقیت است. و اینجا مفهوم "تولید "در برابر"خلق" قرار می‌گیرد...ماشین حجابی است که بین روح انسان و مصنوعات او حائل شده است و اجازه نمی دهدکه جلوات حسنای روح در صناعت ظاهر شود.

آنچه از ضررات تکنولوژی ذکر شد مربوط به حالت موجود آن در دنیای کنونی است. ولی آیا ضررات و خطرات آن ذاتی تکنولوژی می‌باشند؟ به عبارتی آیا قابلیت انفکاک آن‌ها از تکنولوژی نیست؟ هرجا تکنولوژی باشد این ضررات هست و راهی برای گریز از آنها وجود ندارد؟ در دولت مهدوی به دلیل همین خطرات ذاتی از تکنولوژی خبری نیست؟ در پاسخ به این سؤالات به طور کلی دو گروه به وجود آمده‌اند:
برخی به دلیل پیوستگی تفکر، فرهنگ و تمدن و یکپارچگی غرب مدرن (به معنای عدم امکان تفکیک سه حوزه‌ی اندیشه، فرهنگ و تمدن) قائل به ذاتی بودن این ضررات بوده و جامعه‌ی مهدوی را عاری از این ابزار می‌دانند. در نگاه آن‌ها ظرفیت نوع انسان، نه تک تک اشخاص، به نحوی است که نمی‌تواند بدون طغیان، از این قدرت خلق خود استفاده کند. به همین دلیل اگر امکان استفاده‌ی صحیح یک شخص خاص از یک ابزار تکنیکی وجود دارد، ولی کلیّت تکنولوژی موجب دور شدن نوع بشر از رشد انسانی و گمراهی اومی شود. در نتیجه در دنیای امروز از باب اکل میته و اضطرار از تکنولوژی استفاده می‌کنیم و اگر فرصتی پیش بیاید آن را به کنار گذاشته و ترک می‌کنیم. مهدی نصیری در کتاب"اسلام و تجدد" به طور مفصّل از این نظر دفاع می‌کند. اصغر طاهرزاده هم در کتاب "گزینش تکنولوژی ازدریچه ی بینش توحیدی"به این نظر تمایل دارد. بیشتر فردیدی ها، بسیاری از سنت گرایان و غالب طیف فرهنگستان علوم اسلامی قم از این نظر دفاع می‌کنند. از سابقینافرادی چون سیدقطب، رشید رضا و شیخ فضل الله را جزء این دسته می‌دانند (والبته نظر صریحی از آن‌ها در دست نیست). در طیف روشنفکران گذشته و کنونی معتقدان به یکپارچگی غرب زیادند، با این تفاوت که بر خلاف دیگران مجذوب غرب بوده و اقتباس کامل و بی چون و چرا از غرب را پیشنهاد می‌کنند. امثال ملکم خان، آخوند زاده، سپهسالار، تقی زاده از گذشتگان و سروش، کدیور، شبستری، گنجی و ...از متأخرین در این گروه قرار دارند. در مقابل، طیف موسّسه ی امام خمینی (رحمه الله علیه) قم و بیشتر صدرائیون، اعتقادی به ذاتی بودن ضررات تکنولوژی ندارند. ازگذشتگان هم افرادی چون سید جمال الدین اسد آبادی، محمد عبده، حسن البناء، اقبال لاهوری، نائینی، جلال آل احمدو شریعتی را متعلق به این گروه می‌دانند. در نگاه آن‌ها تکنولوژی ابزاری است که با توجه به مصرف کننده و نوع استفاده‌ی از آن می‌تواند مفید واقع شود. آنان با یکپارچه دانستن غرب مخالف‌اند وتفکیک فواید تمدن غرب از ضررات آن را ممکن می‌دانند. در این دیدگاه با توجه به جهت گیری الهی و یا غیر الهی سردمداران تولید تکنولوژی، می‌شود با اندک تغییر در آن، استفاده‌ی مفیدی از تکنیک داشت. تولیدکننده، توزیع کننده و مصرف کننده اگر در جهت صحیح حرکت کنند، هم در تولید ابزار آلات تکنیکی شاهد افزایش فواید آن‌ها خواهیم بود و هم در توزیع و مصرف آن‌ها غلبه‌ی فواید بر ضررات را مشاهده می‌کنیم .


پ.ن:

همچنین مجله سوره، در یک پرونده تحت عنوان «رؤیای مهندسی ایرانی» درباره موضوع مهندسی، آسیب شناسی کرده. درباره برخی مطالب پرونده، حرف دارم و ابتدا که مطالب رو یکی یکی خوندم، احساس کردم سیاه نمایی شده! اما خیلی از دید نقادانه اش خوشم اومد. و مهترین ایراد این بود که رهیافت مشخصی ارائه نداده و در این باب به طور ضمنی و کلی، ایده مباحث میان رشته ای و پژوهشهای بومی و اصلاحات فرهنگی مطرح شده اند. در پستهای بعدی درباره نسبت ما و تکنولوژی و ذاتی بودن یا نبودن مضرات آن، با نگاه قرآنی و حدیثی بیشتر صحبت خواهم کرد.

مطالب پرونده مجله سوره رو میتونید از اینجا مطالعه نمایید. به خصوص مطلب «مهندس یا کشاورز؟»

‌ ‌
۱۳ خرداد ۹۵ ، ۱۳:۱۴ موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰ نظر

مسئله ارث بردن گنجها و مقام‌ها توسط اقوام، یکی از سنتهای خداوند به منظور «اصلاح در سیر پیشرفت» است که پست قبل با این بحث به اتمام رسید. اما به جز سنت مذکور، ملاحظه‌ی اصلاح گفتمان پیشرفت به صورت جوششی درونی نیز قابلیت طرح دارد.

نمی‌توان انکار کرد که در جای جای تاریخ کشورمان، امید به طرح گفتمان پیشرفت وجود داشته است، اما آن گفتمانی که مبتنی بر منابع و مصادر دین مبین اسلام باشد، انگشت شمار است. بازخوانی منابع دین و به طور خاص مکتب شیعه و نسبت آن با منابع مکاتب غرب، کمک شایانی به انتخاب درست مسیر و ادامه صحیح آن می‌کند. مصادر و منابع و یا ابزار چهارگانه‌ای که در دین توسط عالمان دینی ما، مورد رجوع است عبارتند از: کتاب، سنت، عقل، اجماع. مرور این "منابع" (به مثابه ورودی) در یک "فرهنگ" (به مثابه سیستم)، نشان می‌دهد که خروجی فرهنگ غرب(تمدن غرب) چقدر با خروجی فرهنگ اسلامی (تمدن اسلامی) مورد نظر ما فاصله دارد و یا شبیه است.

1- کتاب آسمانی: قرآن (به عنوان مهم ترین معجزه پیامبر اعظم(صلّی الله علیه و آله)) در مقابل: تورات یا انجیل تحریف شده.

2- سنّت: سنت چهارده معصوم (علیهم السلام) در مقابل: مطالعه سنت(بر اساس رفتار، گفتار، آثار، آراء و غیره) در آثار مورخان قرون وسطی و رنسانس در تاریخ تمدن غرب.

3- عقل: عقل معاش و عقل معاد در مقابل: عقل فروکاسته شده یا تقلیل یافته به عقل ابزاری و حسابگر (rational smeyl) و به شکل خوش‌بینانه عقل معاش.(1)

4- اجماع: اجماع فقهای شیعه در زمان غیبت امام عصر؛ در مقابل: زندگی و آثار ریاضیدانان و فیزیکدانان و فیلسوفان غربی.

ناگفته نماند منابع چهارگانه‌ی فوق، درواقع هم فرهنگ‌ساز هستند و هم به طور نسبی تحت تأثیر فرهنگ. یعنی یک چرخه‌ی فرهنگی وجود دارد. اما سؤال اصلی اینجا مطرح می‌شود: چگونه تمدن غرب بدون داشتن مبانی و مصادر فکری صحیح و با تاریخی مملو از غارت و جنگ جهانی نسبت به ما مسلمانان چنین به قدرت و سلطه دست پیدا کرده است؟

برای پاسخ به سؤال فوق، باید در هر یک موارد فوق، دقیق شویم و سپس ارتباط آنها با یکدیگر و سیر تحولات در انها را نسبت به تمدن اسلام و تمدن غرب دریابیم. نکته ای که در نسبت ما با غرب، برجسته می‌شود اینست که (علی رغم برخورداری از منابعی غنی نظیر قرآن و سنت و عقل) فرصت اجماع یا اتحاد در بین شیعیان بر سر موضوعات مختلف کم پیش آمده است... حتی در ابتدایی‌ترین مسائل مثل رفاه مادی که نمونه بارز آن، انحراف در ملی شدن صنعت نفت بوده است. البته در تاریخ، موقعیت برای امثال امیرکبیر، یا قبل‌تر در دوران صفویه برای افرادی مثل محقّق کرکی که فرصت هر چند اندکی برای اصلاحات داشته‌اند، بوده است و در همان مدت هم اصلاحات شان توسط خائنان منحرف یا منقطع شد. مثلا دانشجویان فرستاده شده به غرب در زمان امیرکبیر، عضو گروه ماسونی می‌شدند و یا در نهایت محقق کرکی را با زهر از میان برداشتند. هچنین خود امیرکبیر که ترور شد.(2)

در مقابل تمدن غرب با خلاصه کردن نیازهای انسانی در مادیات و در واقع نگریستن با عینک تنگ نظری به هستی، غایت خود را در همین دنیا جستجو میکند و اجماع خود را نیز مبتنی بر همین تفکر، شکل داده است. لذا به نوعی، صورت مسئله را تغییر داده و بلکه تخریب کرده است. از این منظر، یکی از جملات اندیشمندان غربی را می‌توان یادآور شد که گفته است: فاحش‌ترین اشتباهات به خاطر سؤال نادرست است و نه پاسخ غلط!

حقیقت این مبحث (تغییر صورت مسئله با فرضیات بی‌مبنا) را خداوند در قرآن در آیاتی از سوره أعراف بیان فرموده است:

فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا الْکِتابَ یَأْخُذُونَ عَرَضَ هذَا الْأَدْنى‏ وَ یَقُولُونَ سَیُغْفَرُ لَنا وَ إِنْ یَأْتِهِمْ عَرَضٌ مِثْلُهُ یَأْخُذُوهُ -

أَ لَمْ یُؤْخَذْ عَلَیْهِمْ میثاقُ الْکِتابِ أَنْ لا یَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَقَّ وَ دَرَسُوا ما فیهِ وَ الدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُون‏ (169)

وَ الَّذینَ یُمَسِّکُونَ بِالْکِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ إِنَّا لا نُضیعُ أَجْرَ الْمُصْلِحینَ (170)

...

وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوینَ (175)

وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ -

ذلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون‏ (176)

لذا تمدن غرب پاسخی غلط به سؤالی اشتباه یا در حالت خوش‌بینانه سؤالی تقلیل یافته است. از این رهگذر می‌توان با تمرکز بر روی نقاط ضعف تمدن غرب، اصلاحات را در راستای تحقق تمدن توحیدی، جهت‌دهی و شتاب بیشتری بخشید... . خداوند در قرآن در آیات سوره اعراف نقاط ضعف بینش مادی را اینگونه برمی‌شمارد:

1- گرفتن چیزهای ناپایدار دنیا (عَرَض: هر چیزى است که ثباتى نداشته باشد و متکلّمین آن را به طور استعاره در باره چیزى که جز با جوهر یا اصل هر چیز ثباتى ندارد بکار برده‌‏اند مثل: رنگ و طعم- ترجمه مفردات)

2- خیال و تصور آمرزش در عین بی‌توجهی به میثاق

3- چسبیدن به زمین (نگاه سکولار یا دنیاگرا)

إِخْلَادُ الشّیئ- باقى گذاردن و ثابت کردن چیزى بطوری که حکم همیشگى بودن و بقاء دائمى بر آن بشود و بر این معنى سخن خداى سبحان است که: وَ لکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ‏ - 176 اعراف. یعنى: او به زمین دل بست و متّکى شد بگمان اینکه در زمین جاودان خواهد بود. (ترجمه مفردات)

4- تبعیت هوای نفس (امانیسم و خودبنیادی و بی‌توجهی به ولایت)

5- اشتیاق افراط گونه و حرص و سیری ناپذیری در متاع دنیا (قضیه بلعم باعورا و تمثیل سگ)

با وجود این نقاط ضعف، از آنجا که حق همیشه بر باطل پیروز است، آنچه که موجب پیروزی ظاهری مشرکان بر مسلمان شده است را باید در همان اجماع و وحدت جستجو نمود.(3) یعنی به طور کلی رمز پیروزی تمدن غرب را در یک جمله به شکل زیر می‌توان عنوان کرد:

مشارکت مردمی (با علل مختلف اعم از ترغیب و تطمیع و تشویق و استحمار و زور) و در نتیجه شکل‌گیری وحدت؛ مبتنی بر یک سری نیازهای طبیعی اولیه انسان.

توضیح آنکه، این مشارکت بیشتر به کمک سیاست‌های سرمایه‌داری و تکنولوژی(به مثابه غول چراغ جادو) شکل گرفته است و حتی با اینکه امروزه تمدن غرب(و در رأس آمریکا) ظاهری به اصطلاح مدافع حقوق بشر از خود نشان می‌دهد، در موارد حساس که سرمایه‌داری به خطر می‌افتد، نسبت به همراهان خود، رحم نمی‌کند که در سابق نمونه‌ی ان ترور جان اف کندی رئیس جمهور آمریکا بوده است(4) و امروز نیز انتشار ویروس ابولا در آفریقا به خاطر حضور اقتصادی چین.

بر خلاف تمدن غرب که نیازهای اولیه را محور اجماع قرار داده اند؛ در تمدن اسلام، کتاب و اقامه نماز به سوی یک قبله - بارز ترین مظهر وحدت- مبنای اجماع و اتحاد است. در این میان انقلاب اسلامی ایران با همه پایداری ها و جان‌فشانی‌ها، موجب شد تا نه تنها موج فساد تمدن غرب به عقب رانده شود بلکه بازی، به زمین حریف منتقل یابد و با تشکیل امت حزب الله، ندای توحید تا مرزهای مستکبرین رسوخ نماید. در این عصر نیز رهبر انقلاب اسلامی، جلودار اصلاح بر پایه "تمسک به کتاب" و "اقامه نماز" است. 


پ.ن:

1- کتاب "سبک زندگی به روایت انقلاب اسلامی"- دکتر محمد صادق کوشکی

2- برای اطلاعات بیشتر در مورد بحثهای تاریخی به جزوه "روایت فقاهت" مراجعه نمایید.

3- نقل به مضمون از سخنان آیت الله جوادی آملی پیرامون پاسخ به علت شکست مسلمانان در جنگ احد. آیه شریفه 14 از سوره حشر نیز می‌فرماید

لَا یُقَاتِلُونَکُمْ جَمِیعًا إِلَّا فِی قُرً‌ى مُّحَصَّنَةٍ أَوْ مِن وَرَ‌اءِ جُدُرٍ‌ ۚ بَأْسُهُم بَیْنَهُمْ شَدِیدٌ ۚ تَحْسَبُهُمْ جَمِیعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّىٰ ۚ ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا یَعْقِلُونَ

4- در این رابطه، انیمیشن "ویرانی رؤیای آمریکا" را ببینید.


حاشیه نوشت:

با توجه به اهمیت علم توحید و تأکید مقام معظم رهبری بر آن، در آینده به فواصل زمانی مختلف و از زوایای مختلف(عرفان، تعلیم و تربیت، فلسفه و غیره) به این بحث خواهم پرداخت.

‌ ‌
۲۲ بهمن ۹۴ ، ۱۴:۰۰ موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲ نظر

چندی پیش به کتابی در زمینه علوم کامپیوتر برخورد کردم. با عنوان The Master Algorithm نوشته آقای Pedro Domingos. ایشان ظاهرا استاد دانشگاه واشنگتن هست و در زمینه یادگیری ماشین فعالیت‌های علمی دارند و برنده جایزه SIGKDD نیز بوده اند.

اسم کتاب پیش و بیش از هر چیز نظرم رو جلب کرد و از ظاهرش میشد فهمید که احتمالاً دربرگیرنده نظریاتی مبنایی و فلسفی درباره توسعه و تکنولوژی به خصوص در عمق تمدن غرب (آمریکا) است. از آنجا که مطالعات هر چند مختصر در بحث فلسفه‌ی علم و مبانی توسعه غرب داشتم و دارم، و همچنین به رشته دانشگاهی‌ام نیز مرتبط بود، علاقه‌مند شدم که با وجود انگلیسی بودن متن، نسخه الکترونیکی آن را تورق کنم!

از بحث در ترجمه دقیق خود عنوان کتاب میگذرم  ولی "شاه الگوریتم" به نظر مناسب هست. (الگوریتم از نام خوارزمی-الخوارزم- گرفته شده است) همین عنوان ساده در واقع ناظر به یکی از مهم ترین مباحث فلسفی «وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» می‌باشد. البته این بحث فلسفی در خیلی از علوم دامنه پیدا کرده است و از قدیم به طور خاص در ریاضیات و هندسه تحلیلی و یا معماری که مسلمانان آن را توسعه داده اند، نیز به چشم می‌خورد. به عنوان مثال اینکه تنها با یک معادله جبری، تمام دایره‌های صفحه و یا فضا را میتوان ترسیم نمود.

داخل گنبد مسجد شیخ لطف اللهگنبد مسجد شیخ لطف الله
قبل از آشنایی با این کتاب، متنی درباره آقای Andrew Ng (یکی از 20 مخترع برتر دنیا) در جایی خواندم که ایشان هم پیشرفت در تحصیل خودش را (زمانی که از انجام کار جدید در هوش مصنوعی ناامید شده بوده) به طور ضمنی ناظر به همین موضوع فلسفی(پیدا کردن یک الگوریتم برای حل همه مسائل) دانسته است. لذا با این اوصاف متوجه شدم مبانی نظری که پیشرفت آینده غرب (مدینه فاضله غربی) را رقم میزند، ریشه‌دار تر از مظاهری است که مردم با ساحت تکنولوژیکی آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

آقای Domingos در فصل دوم کتاب خود یک فرضیه مطرح کرده است:

Here, then, is the central hypothesis of this book
All knowledge—past, present, and future—can be derived from data by a single, universal learning algorithm

تمام دانش - گذشته، حال و آینده میتواند از داده‌ها بدست آید به وسیله یک الگوریتم یادگیری منفرد و جهانی

کتاب شاه الگوریتم

شاید شما هم با دیدن فرضیه فوق به یاد آثار شهید آوینی (آینده بشریت، سیطره بر جهان و غیره) افتاده باشید که غرض همین یادآوری است. در این نوشته مجال آن نیست که به این موضوع فلسفی بپردازم، چه اینکه بزرگواران و اساتید بسیار رساتر و کامل‌تر از بنده در این مورد سخن گفته‌اند.(1) هدف بنده در این فرصت اندک، فقط بازگو کردن و یادآوری چند نکته است پیرامون تقابل غایت تمدنها؛ تمدن اسلام و تمدن غرب.

آقای Domingos در بخشی از کتاب که درباره الگوریتمهای تکاملی و ژنتیک صحبت میکند، مینویسد

S#e#x just seems to be the end, rather than the means, of technological evolution.

اجازه دهید از ترجمه آن عبور کنم! تنها به عبارتی از فرمایش امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در غررالحکم اشاره کنم که s#e#x را شبیه‌ترین چیز به جنون دانسته‌اند؛ به نظر می‌رسد این مطلب بیشتر دلالت بر توصیف s#e#x دارد تا مذمّت آن. گرچه از موارد استفاده‌ی مظاهر تکنولوژی که امروز در زندگی ما مشاهده می‌شود -به خصوص صنعت سینما- میتوان هدف‌گذاری تفکر غربی را به وضوح دید و اظهار نظر کتاب، مسئله‌ای غریب نیست. اما چیزی که به شکل یک متناقض‌نما عنوان می‌شود، ترکیب «علوم برای جنون» می‌باشد.

ناگفته نماند که در بخش دیگری از کتاب، کارکرد «شاه الگوریتم» "درک ذهن خداوند" معرفی شده است...

The Master Algorithm is the germ of every theory; all we need to add to it to obtain theory X is the minimum amount of data required to induce it. (In the case of physics, that would be just the results of perhaps a few hundred key experiments.) The upshot is that, pound for pound, the Master Algorithm may well be the best starting point for a theory of everything we’ll ever have. Pace Stephen Hawking, it may ultimately tell us more about the mind of God than string theory.

با این اوصاف مسئله‌ی توسعه با فرهنگ غرب، «تقرّب به خداوند و تخلق به اسماء و صفات الهی» نیست بلکه «خواندن ذهن خداوند» و تسلط بر بخشی از پازل یا معمای هستی و تغییر و تبدیل شیطانی در خلقت و سنت های الهی است.

حال در مقابل در کتاب «توسعه و مبانی تمدن غرب» شهید آوینی این طور دریافت میکنیم که هدف از توسعه عدالت ‌می‌باشد تا استعدادهای تمام انسان‌ها در نهایت کوشش فردی و جمعی، شکوفا شود. عطف به این مطلب، می‌توان گفت که "تمام انسان‌ها آزاد هستند که ذیل چتر عدالت از تمام نعمات خداوند بهره ببرند" و تفاوت ما با اندیشه کانونی تمدن غرب بر سر همین «عدالت» و صلاحیت «عدالت گستر» است و البته نظم نافذی که به صورت محسوس و غیر محسوس بر آن سایه افکنده است.

شهید آوینی در آثار خود ذکر نموده‌اند که اسلام با رفاه مخالف نیست و بی‌تردید یکی از مظاهر تمدنی دوران ظهور حضرت ولی‌عصر(عج) خودش را در رفاه مردم می‌نمایاند. چنان که در روایات و احادیث آمده است که در آن زمان مردم به درجه‌ای از رفاه خواهند رسید که رنگ لباسشان به دلخواه خود تغییر می‌کند و یا طی زمان لباسشان بزرگ می‌شود.(2) حتی بعید نیست که در زمان حضرت صاحب (عج) بر برخی از مظاهر تمدنی کنونی بشر صحه گذاشته شود، چنانکه خداوند در دو قسمت از قرآن کریم به این صورت بیان می‌فرماید، که برخی اقوام، مقام برخی دیگر را به ارث برده‌اند...

سوره شعراء

فَأَخْرَجْناهُمْ مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ (57) وَ کُنُوزٍ وَ مَقامٍ کَریمٍ (58) کَذلِکَ وَ أَوْرَثْناها بَنی‏ إِسْرائیلَ (59)

سوره دخان

کَمْ تَرَکُوا مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ (25) وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ کَریمٍ (26) وَ نَعْمَةٍ کانُوا فیها فاکِهینَ (27) کَذلِکَ وَ أَوْرَثْناها قَوْماً آخَرینَ (28)

برای پرهیز از اطاله کلام، ادامه این مبحث را که ذیل بحث «علم دینی» عنوان می‌شود، در پست دیگری منتشر میکنم.


پ.ن:

1- منابع این پست، آثار مختلفی است که بیشترین جهت‌دهی را از جزوات سایت سدید گرفته ام. گرچه محصولات رایگان نیست، اما حقیقتا ارزشمند است.(جزوه‌ی از تسلط بر طبیعت تا تسلط بر انسان)

2- ... یکسوه الثوب فیطول علیه کلّما طال، و یتلوّن علیه أیّ لون شاء. (القطره، علامه مستنبط)

3- کتابهای شهید آوینی را می‌توانید با استفاده از نرم‌افزار کتابراه دانلود و مطالعه نمایید.

4- استنطاق «علوم برای جنون» را از دو عبارت ذیل گرفته ام:
All Knowledge...
...to be the end
و از روایت امیرالمؤمنین استفاده کردم تا با مبنای اسلام دید خودمون رو باز تر کنیم... و در دام نیفتیم! مستقل از اینکه طرف غربی، صورت اشیاء را چه چیزی تصور می‌کند.(توضیح در پاسخ به کامنت)

5 - در مورد "به ارث بردن ارض توسط قوم بنی اسرائیل" به تفاسیر مختلف ذیل آیه 104 سوره اسراء مراجعه نمایید.


حاشیه نوشت:

لینک مطلب مرتبط با آقای Andrew Ng

‌ ‌
۲۷ دی ۹۴ ، ۱۱:۱۴ موافقین ۱ مخالفین ۰ ۲ نظر


روزی پیامبر اکرم (ص)با یارانش به مکانی می‌رفتند و پیرزنی ریسنده را دیدند. پیامبر (ص) از پیرزن دلیل اعتقاد به خداوند را می‌پرسند پیرزن می‌گوید این چرخ نخ‌ریسی را می‌بینید که به دست من می‌چرخد، پس چطور چرخ به این بزرگی(عالم) را کسی نمی‌چرخاند؟؟
پیامبر (ص) رو به یارانش می‌فرمایند :توحید را از این پیرزن بیاموزید.



کارل مارکس:

چرخ دستی ریسندگی جامعه را به سوی حاکمیت فئودال‌ها(سرمایه‌داری) سوق می‌دهد و ماشین ریسندگی برخلاف آن جامعه را به زیر سلطه‌ی سرمایه‌داران صنعتی می‌کشاند...
(لینک منبع)


کتاب «پندهای حکیمانه در آثار علامه حسن زاده آملی» :


در زمان پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله وسلّم، طبیب یهودی درگذشت، آن حضرت را از وفات وی خبر دادند، رسول اکرم از شنیدن آن اظهار تأسف کرد، عرض نمودند: یا رسول الله این متوفی یهودی بوده است. فرمود مگر نمی‌گویید طبیب بوده است.

لینک کتاب



شهید آوینی:

دیدگاه شهید آوینی درباره سینما


پ.ن:

1- صحبت پیرامون "علم دینی" چه به مثابه «محصول» و چه به مثابه «فرایند یا روش» زیاد است. در آینده پستهای دیگر پیرامون این مسئله منتشر خواهم کرد. البته سابقا نیز پست‌هایی مرتبط با این موضوع گذاشته ام، از جمله «نگرانی ما برای انقلاب اسلامی... ، فرهنگ و چگونگی امکان آن... »

2- به نظرم، نظرات شهید آوینی قلب تمدن غرب را نشانه گرفته است و باید بیشتر ایشان را بشناسیم و بشناسانیم.

3- نظر کارل مارکس را ابتدا در کتاب «تحلیل ماهیت تکنولوژی» خواندم که نقد شده بود. از باب این گذاشتم که زاویه دید متفاوتی (هر چند غلط) را نشان می‌دهد.

‌ ‌
۲۲ آذر ۹۴ ، ۰۳:۴۴ موافقین ۱ مخالفین ۰ ۱ نظر

وقتی خبر برخورد با بانوی آمر به معروف و ناهی از منکر در موضوع حجاب رو خوندم، تصمیم گرفتم به جای تحسین و تحلیل اجتماعی از شجاعت آن خانم ناهی از منکر و یا تقبیح و ابراز حس برائت نسبت به کار اطرافیان که فقط واستادن و نگاه کردن و تحلیل اجتماعی این بی‌تفاوتی (که در جای خودش لازم هست)، تحلیلی مبتنی بر عقل و نقل درباره‌ی اصل موضوع بنویسم. از طرفی شهادت امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام هم هست و از خطبه نهج البلاغه گفتم تا به کلام معصوم نورانی شویم.

نخستین استدلالی که درباره موضوع اجباری بودن حجاب میشه و از جمله در خبر اخیر وقتی دقت کردم و چند جای دیگه که خاطرات رو میخوندم، اینه که به بدحجاب تذکر داده میشه که بالاخره ما شهروند این مملکت هستیم و مملکت قانون داره... لذا باید به قانون احترام گذاشت و حجاب رو رعایت کرد... شکی در درستی این حرف نیست، اما سؤال اینجاست وقتی یک جوان بدحجاب (اعم از مرد و زن) میتونه با دقت در پوشش، و نپوشیدن مانتوهای تنگ، زیبایی و وقارش رو همچنان حفظ کنه، چرا اصرار داشته باشه به پوشش زننده و یا با جلوه آسیب زننده (چه خودش و چه دیگران)؟ طبعا برخورد قانونی بر عهده دستگاه‌های ذی‌ربط هست، ولی من میخوام از یه زاویه دیگه به قضیه نگاه کنم... به نظرم صحبت از قانون باید در مرحله آخر عنوان بشه با مطالعه و سرمشقی که در روایت ذیل داشتم:

امام حسین (سلام الله علیه) در روز عاشورا در مرحله آخر، بعد از اینکه هیچ چیز تأثیر نکرد، فرمودن:

... (اى گروه شیطان) اگر شما را دین نیست و از روز قیامت نمی‌ترسید، آزاده باشید و باز گردید به انساب خود اگر شما اعراب هستید.

یعنی اگه دین شما براتون حجت نمیاره، حتی اگه به قوانینی که مورد پذیرش عقلا از پدرانتون بوده پایبند باشید، دست از جنگ باید بردارید.

.

.

... در مورد حجاب نیز من این طور فکر میکنم؛ که نباید سریع رفت سراغ استناد به قانون، چه اینکه برخی افراد به خاطر جهل و ناشناخته بودن ثمرات حجاب و پیامدهای بدحجابی و یا ترس از جو جامعه یا از روی هوا و هوسِ جوانی و نه با قصد قانون‌شکنی این خطا رو مرتکب میشن... و بلکه بشه با راهنمایی از جنس خود دین و مذهب، تأثیر گذاشت.(همان طور که امام ابتدا با ادبیات درون دینی، افراد رو نصیحت کردند و بعد ارجاع دادن به سنتهای خوب در انساب اعراب) اینکه در مرحله نخست، چه بیانی اثرگذار تر هست، دوستان استاد ما هستند؛ مثلا با گفتن سیره و نام حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و معرفی ایشون به عنوان الگوی یک زن کامل یا گفتن از حجاب در سایر ادیان الهی و ... احتمالا اثر بهتری بشه گذاشت. (البته بنده در موارد خاصی که خبرش بیرون اومد اظهار نظر نمیکنم و به طور کلی میگم، و در اون شرایط خاص نبودم)

اما اگه بخوام استدلالی نگاه کنم، یکی از بهترین استدلال‌ها رو در کلام امیرمؤمنان یافتم. امام علی (سلام الله علیه) که خود حاکم جامعه اسلامی بودن در خطبه 40 نهج‌البلاغه فرموده‌اند: (قریب به مضمون)

« (به ناچار) برای مردم یا امیر نیک یا امیر بدکار باید باشد. اگه امیر نیک باشه، در مملکت یه سری تکالیف داره مثلا مالیات بگیره، امنیت برقرار کنه، حق ضعیف رو از قوی بگیره، با دشمنان مبارزه کنه...
و همه اینا باید باشه تا اینکه از جمله در فرمانروایی او، مؤمن از شر بدکار در امان باشد...(یُستَراحَ مِن فاجر) »

امیرالمؤمنین یه جامعه با امیر نیک رو توصیف میکنه. می‌فرماید توی جامعه‌ای که امیرش نیک هست، بالاخره مؤمن یه سری انتظارات طبیعی داره، دلش میخواد از شر بدکار راحت باشه و بتونه کار خودش رو بکنه (یعمل فی إمرته المؤمن). در ادامه مثال میزنم: (مرد)دلش نمی‌خواد مناظر محرک به او تحمیل شود... و یا (زن) نمیخواد خیانت ببینه...دلشون میخواد آرامش روانی حاکم بشه. بالاخره حق طبیعی‌شون هست دیگه...!
و از حاکمش هم انتظار داره این رو برقرار کنه. لذا در جکومت امیر نیک، باید راحتی(ظاهری) فاجر گرفته بشه. از این روست که مسیحی و یهودی هم باید برای حفظ راحتی مؤمن در جامعه اسلامی اجبارا به حجاب پایبند باشه...

بگذریم به نظر میرسه با وجود آمار طلاق، در شر بودن بدحجابی شکی وجود نداشته باشه...

----------------------------------------------------------------------------------------------

پ.ن:

بهتر دیدم متن خطبه 40 نهج‌البلاغه رو بنویسم تا سوءتفاهم‌های احتمالی پیش نیاد!

(...)  مردم به زمامدارى نیک یا بد، نیازمندند، تا مؤمنان در سایه حکومت، به کار خود مشغول و کافران هم بهره بجوید، و مردم در استقرار حکومتش، زندگى کنند، به وسیله حکومت بیت المال جمع آورى می‌گردد و به کمک آن با دشمنان می‌توان مبارزه کرد. جادّه‏‌ها امن و امان، و حقّ ضعیفان از نیرومندان گرفته می‌شود، نیکوکاران در رفاه و از دست بدکاران، در امان می‌باشند (...) منتظر حکم خدا در باره شما(اشاره به خوارج) هستم. [و نیز فرمود:] امّا در حکومت پاکان، پرهیزکار به خوبى انجام وظیفه می‌کند ولى در حکومت بدکاران، ناپاک از آن بهرمند می‌شود تا مدّتش سر آید و مرگ فرا رسد.

---------------------------------------------------------------------------------------------

بعد نوشت:

*معنای «نظم امرکم» در وصیت‌نامه امیرالمومنین چیست؟*
تحلیل خواندنی رهبر معظم انقلاب

«همه مخاطب کلام امیرالمومنین علیه‌الصلاة و السلام هستیم. می‌فرماید: *«همه شما را توصیه می‌کنم.»* به چه چیز؟ *«بتقوی الله.»* مجددا «تقوا». اولین و آخرین کلمه امیرالمومنین علیه السلام، تقواست. به دنبال آن: *«و نظم امرکم.»*
نظم امرتان. یعنی چه؟ یعنی همه کارهایی که در زندگی می‌کنید، منظم باشد؟ معنایش این است؟ ممکن است معنایش این هم باشد. نفرمود«نظم امورکم.» کارهایتان را منظم کنید. فرمود «نظم امرکم.»

آن چیزی که باید منظم و محکوم نظم و انضباط باشد، «یک چیز» است. «نظم امور» نفرموده است. فرموده است: «نظم امرکم.» انسان می‌فهمد این نظم امر، عبارت از *امری مشترک بین همه است*.
بنظر من می‌رسد که «نظم امرکم» عبارت از اقامه نظام و حکومت اسلامی و ولایت اسلامی باشد. معنایش این است که با قضیه حکومت و نظام، منطبق با نظم و انضباط رفتار کنید و بلبشو نباشد.»
۱۳۷۲/۱۲/۱۳

•┈┈••✾•🌿🌺🌿•✾••┈•

‌ ‌
۰۸ مرداد ۹۲ ، ۰۶:۵۱ موافقین ۰ مخالفین ۰ ۳۳ نظر